IJzergieterijen

Overzicht ijzergieterijen in Nederland 1689-2012 (Dik Nas)

De lijsten van Nederlandse ijzergieterijen in 1850 en 1915, die Westermann (Dr. J.C. Westermann, Geschiedenis van de ijzer- en staalgieterij in Nederland in het bijzonder van het bedrijf van de Nederlandsche Staalfabrieken v/h. J.M. de Muinck Keizer N.V. (Utrecht 1948) publiceerde vormen de basis van dit overzicht. Westermann ontleende zijn overzicht van 1915 aan De Adressen van Fabrieken in Nederland No. 31, IJzergieterijen een uitgave van het Departement Landbouw, Nijverheid en Handel.

Westermann’s lijsten zijn aangevuld met behulp van de delen basismetaalindustrie en machine-industrie uit de reeks Historische bedrijfsarchieven van het Nederlands Economisch Historisch Archief (NEHA) en De Nederlandse machinefabrieken 1825-1914 (Amsterdam 1990) van de hand van W.H.P.M. van Hooff. Regionale geschiedschrijving en – incidenteel – verslagen van de Kamers van Koophandel zijn geraadpleegd. Het overzicht is vervolgens zoveel mogelijk gecompleteerd en geactualiseerd door onderzoek op internet vooral naar gieterijen die nog in bedrijf zijn. Voor de opgeheven bedrijven is de beschikbare literatuur geraadpleegd. De ijzergieterijen in het aan de Oude IJsselstreek grenzende deel van Duitsland zijn in het overzicht opgenomen aangezien deze in geografische en economische zin een eenheid vormen met de Achterhoek.

De lijst is een hulpmiddel en een indicator voor de ontwikkeling van de bedrijfstak. Er is gestreefd naar een zo compleet en accuraat mogelijk overzicht, maar het is allerminst uitgesloten dat de lijst lacunes en onvolkomenheden bevat. Daar waar in juridische of fysieke zin sprake is van een opvolgende bedrijfsvoering (voortzetting, fusie, overname) is deze zoveel mogelijk bijeengeplaatst binnen het zelfde naamvak. Weliswaar wordt daarmee de chronologische opzet van de lijst enig geweld aangedaan, maar daar staat tegenover dat verwantschap tussen bedrijven onmiddellijk kan worden waargenomen.
De vermelde jaren hebben betrekking op het bedrijf. Dat hoeft lang niet altijd te betekenen dat het bedrijf gedurende de gehele periode ook als gieterij actief is geweest. Indien het start en/of sluitingsjaar van de gieterij bekend is en afwijkt van stichting dan wel sluitingsjaar van het bedrijf dan is die tussen haakjes toegevoegd.

Het Overzicht ijzergieterijen in Nederland is voor de eerste maal gepubliceerd in IJzergieterijen langs de Oude IJssel 1689-heden (Utrecht 2007), vervolgens is het overzicht geplaatst op de website van het Nederlands IJzermuseum en onderging het enkele correcties en aanvullingen.
In de loop van 2012-’13 is het overzicht grondig onder de loep genomen, wat een groot aantal correcties en aanvullingen heeft opgeleverd. Met name de digitale krantencollectie van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag is daarbij van grote waarde gebleken. Dank is verschuldigd aan Giel van Hooff voor zijn correcties en aanvullingen. We denken dat we met deze grondig herziene lijst in de buurt komen van een correct en compleet overzicht van bestaande en bestaand hebbende ijzer- en staalgieterijen in Nederland. Voor correcties en aanvullingen houden we ons natuurlijk te allen tijde aanbevolen.